Kısa Bilgi: Mali denetim, bütçe uygulamalarına ilişkin olarak kamu idaresinin mali karar ve işlemlerinin sorgulanmasıdır.

Mali Denetim Nedir

Mali denetim, bütçe uygulamalarına ilişkin olarak kamu idaresinin mali karar ve işlemlerinin sorgulanmasıdır. Mali denetimin birinci ayağı, harcama yerlerinin (tahakkuk dairelerinin) bağlıolduğu muhasebe biriminde yürütülen muhasebe denetimidir. Bu aşamada muhasebe düzeninin yeterliliği, tekil mali işlemlerin doğruluğu (hatadan arınmışlığı), kanun tüzük ve yönetmeliklere uygunluğu araştırılır. Bu denetimin sonucuna göre sorumluların (tahakkuk memuru, sayman ve diğerlerinin) beraatı veya zimmeti hükme bağlanarak, haklarında yargı ilamı düzenlenir. İkinci ayak, kamu idaresinin genel mali fotoğrafı diye tanımlayabileceğimiz mali tablo, mali rapor ve beyanlarının doğruluk, açıklık ve samimiliğinin tesbitine yönelik çalışmalardır. Kamu idaresi hesabı (bütçe kesin hesabı), o idarenin strateji geliştirme başkanlığı tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından ilgili mercilere sunulur. Bu bağlamda denetimin sonucu, söz konusu mali tablo ve raporların doğruluğunun ve kaynaklarına uygunluğunun teyit edilip edilmemesidir. Bu teyit işleminin literatürdeki adı “Uygunluk Bildirimi”dir. Yürürlükten kaldırılan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu, mali denetimin sorumlu memurlar yönünden anlatımına ağırlık vermiş; idarenin genel hesabı hakkında birkaç maddelik düzenleme ile yetinmişti. Bu Kanunun yerine geçen 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu ise kamu idaresi hesabını ön plana almakta, bunların temelinde yatan gelir, gider ve mal işlemlerinin denetimi konusunda pek fazla bir şey söylememektedir. Kanunların tanımlamalardaki bu yaklaşım farkı, denetimin niteliğinin ve içeriğinin de değiştiği yolunda bir takım yanlış anlamalara yol açmaktadır. Oysa, mali denetim, mali denetimdir ve bu bütünlük içersinde bir anlam taşır. Gelir, gider ve mal işlemlerini ve bunların kaydının tutulduğu muhasebeleri denetlemeden, bu muhasebe verilerine dayanılarak düzenlenmiş kamu idaresi hesabının doğruluk ve samimiliğine nasıl tanıklık edilebilir, güvence verilebilir? Ya da kamu idaresi hesabına uygunluk bildirilmiş olması, mali işlemlerin tümünün doğru ve mevzuata uygun olduğunu garanti eder mi? Hayır (Anayasa: 164).

Doğan BAYAR