DENETİM SKANDALLARI
2000’li yıllarda patlak veren denetim SKANDALLARI denetim sektörüne olan güveni sarsmıştır. Gözler bağımsız denetimin kalitesine çevrilmiş ve hemen her modern ülke bu konuda düzenlemeler yapmıştır. Dünyada yaşanan muhasebe ve denetim skandallarına ilişkin bazı vakalar şu şekildedir;
Enron Vakası: Gaz dağıtımı, enerji alım-satımı ve teslimatı, plastik ve benzeri sektörlerde faaliyet gösteren Enron şirketi, en meşhur denetim skandalının patlak verdiği firmadır. 2000’li yılların başında çok büyük bir finansal güce kavuşmuştur. Bu vaka da şirket genelde olan durumun tam tersine kendisini olduğundan daha karlı göstermiştir. Denetim şirketi de bu durumu fark edememiş mali tabloları hakkında olumlu rapor düzenlemiştir. Şirket, denetim raporlarının yatırımcıların kararlarında önemli bir etkiye sahip olduğunu bildiğinden finansal tablolar aracılığıyla karlarını olduğundan fazla göstererek borçlarını gizlemiş ve bu şekilde karmaşık bir mali yapı oluşturmuştur.(Symes ve Süer; 2004: 114). Enron’un kazançlarını yükseltmek için muhasebe kayıtlarında çok sayıda karmaşık işlem yapmış, üstelik çok meşhur bir denetim firması tarafından denetlenmesine rağmen bu durum zamanında kamuoyuna açıklanamamıştır. Diğer yandan raporda denetim şirketi, bazı kusurlu işlemleri tespit etmesine rağmen şirket hakkında olumlu görüş bildirmiştir (Özbirecikli; 2006: 13).
Parmalat Vakası: Temel gıda ve süt ürünlerini üretip satan şirketin, iştirak ettiği şirketlere usulsüz kayıtlar ve işlemlerle gelirlerini ve finansal değerlerini aktarması sonucu oluşan bir denetim skandalıdır. Şirketin 1998-2003 döneminde elde ettiği 14.2 milyar Euro’luk finansal kaynağını; iştirak yatırımlarına, şirketin faaliyetlerinin dışında yer alan offshore şirketlere yasadışı şekilde aktardığı tespit edilmiştir. Bu usulsüzlükler sonucunda şirket 2003 yılında iflasını açıklamıştır (Göçen; 2010: 115-117).
Worldcom Vakası: Telekomünikasyon sektöründe faaliyet gösteren ve büyük bir Pazar payına sahip olan şirket, masraf kalemlerini varlık hesaplarına aktararak, şirket gelirlerini 3.8 milyar dolar olduğundan yüksek göstermiştir. Enron vakasında olduğu gibi kendisini karlı göstermek isteyen şirket, hat çekme maliyetlerine ilişkin tutarların bir kısmını düzenli olarak varlık hesaplarına kaydetmiştir. Denetim firması ise şirketin denetim raporlarında şirket/denetçi arasında önemli bir görüş ayrılılığı yaratacak herhangi bir uyuşmazlığın olmadığına yer verilmiştir (Özbirecikli; 2006: 9).
Xerox Vakası: Yazıcı ve fotokopi makineleri üretimiyle ilgilenen 2001 dönemine ilişkin ABD Sermaye Piyasası Kurulu tarafından incelenmiştir. Bu dönemde şirketin mali kayıtlarında büyük tutarlarda usulsüzlük ve manipülasyon tespit edilmiştir. Yine bağımsız denetim firmasının şirketin gerçek gelirlerini olması gerekenden usulsüz olarak 6 milyar dolar fazla gösterdiğini ortaya çıkaramamıştır.
Waste Management: Denetim firması şirketin tüm finansal tablolarının yanlış olmasına rağmen denetim raporunu olumlu görüş şeklinde düzenlenmiştir. Şirketin gelirlerinin olduğundan %12 fazla gösterilmesine rağmen denetim firması bunu tespit etmiş olmasına rağmen görmezden gelmiştir. İşletme borsada işlem gören hisselerinin değerinin düşmemesi için mali tablolarını %12 şişirilmiş olarak sunmuştur.
Sunbeam: Şirketin mali tablolarında birden çok hesap kalemi ile oynanarak hem gelirleri arttırılmış hem de bir takım fonları şirket dışına kaçırılmıştır. Denetim firması şirketin, yönetim değişikliğine gittiği dönemde fonlar oluşturduğunu görememiş ve bu fonlar ile gelirin gereksiz yere artışını sorgulamamıştır. Şirketi denetleyen denetim firması pek çok hesap kaleminin hatalı olduğu mali tablolar için olumlu görüş beyan etmiştir.
Cendant: Şirketin kendi fiili yönetiminde olan şirketlere bu şirketlerin bağımsız denetime tabi olmamaları nedeniyle gelirlerini transfer etmiştir. Ayrıca giderlerini de olduğundan az göstermiştir. Böylece beyan ettiği gelirler ve giderler arasında bir denge kurabilmiştir. Ancak denetim şirketi ise bu kadar planlı yapılan usulsüzlükleri ve fon kaçırma hareketlerinin hiç birisini tespit edemeyerek olumlu rapor düzenlemiştir.
