BAĞIMSIZ DENETİMDE ROTASYON
BAĞIMSIZ DENETİMDE ROTASYON
BİROL ÇAVUŞ/E.VERGİ MÜFETTİŞİ
KGK tarafından yayınlanmış olan Denetim Ekibinde Rotasyon konulu duyurudan hareketle bu konu ve denetim şirketlerindeki 7 yıllık süre sonundaki rotasyonu kaleme alma ihtiyacı doğdu.
İş bu yazımızda ROTASYON tanımından sonra Bağımsız Denetim Yönetmeliğindeki ROTASYON hükümleri ve KGK nın bu konudaki görüşlerini ifade etmeye çalışacağız.
I- ROTASYON KELİME ANLAMI NEDİR?:
Genel olarak ROTASYON bir birimde çalışan görevlilerin zaman zaman ve düzenli olarak yer değiştirmeleri, bir işi sırayla yapmalarıdır.
İngilizcede yer alan rotation kelimesinin dilimize geçmiş halidir. Bu kelimenin manasına bakıldığı zaman dönüşüm/nöbetleşme anlamında kullanıldığı görülmektedir. Rotasyon daha çok bir şirket içerisinde ya da herhangi bir kurumda görevler arasında değişim yapılması ve kişilerin görev zincirindeki her iş hakkında bir fikir sahibi olmalarını mümkün kılan anlayış olarak da nitelendirilebilmektedir.
Rotasyon kelimesi, günlük hayatta vatandaşların sıklıkla kullandığı kelimelerden bir tanesidir. Uzun yıllar boyunca dilimizde yer alan rotasyon kelimesi, yurttaşların gerek günlük hayat gerekse sosyal medyada yararlandığı ve kullandığı sözcüklerden birisi olarak öne çıkmaktadır.
Çalışanların işletme içinde belirli sürelerle çeşitli işlerde çalıştırılarak deneyim kazandırılmasıdır. Rotasyon uygulaması geçici bir süre zarfında yapılması esastır. Rotasyon süresi 2-3 yılı geçmemelidir. Rotasyon yapılmasının amacı, rutinleşen işlerin çalışanlar üzerindeki psikolojik yorgunluğu önlemek, işletme körlüğünün önüne geçmek, çalışanların bilgi, beceri ve yetkinliklerini arttırmaktır. Rotasyon, İşletmelerde üst, orta ve alt kademelerde yaygın olarak uygulanmaktadır.
İleride önemli görevlere atanacak çalışanların, işletmedeki farklı departmanların temel fonksiyonlarını tanımalarını sağlamak, onlara yönetim sorumluluğu yanında teknik yetkinlikler kazandırmaktır. Rotasyon aynı zamanda çalışanların kendi gelişim planlarını yapmalarına fırsat tanımak, çalışanların ve şirketlerin verimliliğini arttırmak için de iyi bir uygulamadır.
TDK ya göre ROTASYON; Yer Değiştirme anlamına gelmektedir.
II-KGK YA GÖRE ROTASYON NEDİR?:
Rotasyon, esas olarak belirli bir denetim müşterisine, belirli bir süre denetim hizmeti verildikten sonra, oluşabilecek yakınlık tehdidini önlemek amacıyla belirli bir süre o müşterinin denetiminin üstlenilmemesi anlamına gelmekte olup, rotasyon sürelerine ilişkin düzenlemeler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 400’üncü maddesi ile Bağımsız Denetim Yönetmeliğinin 26’ncı maddesinde yer almaktadır.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 400’üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, on yıl içinde aynı şirket için toplam yedi yıl denetçi olarak seçilen denetçi üç yıl geçmedikçe denetçi olarak yeniden seçilemez.
Ayrıca Bağımsız Denetim Yönetmeliğinin 26’ncı maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde ise, üç yıl geçmedikçe; denetim kuruluşları son on yılda yedi yıl, denetim üstlenen bağımsız denetçiler ile bunların yanında ve denetim kuruluşlarında çalışan denetçiler ise son yedi yılda beş yıl denetim çalışması yürüttükleri işletmelere ilişkin denetimleri üstlenemeyecekleri hüküm altına alınmış olup, anılan maddenin ikinci fıkrasında, bu sürelerin hesabında aynı denetim ağı içinde bulunan kuruluşlar ile ilişkili denetim kuruluşları tarafından yapılan denetimlerde geçen sürelerin topluca dikkate alınacağı belirtilmiştir.
1- BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİNDEKİ HÜKÜMLER:
Denetim faaliyetine ilişkin kısıtlamalar
MADDE 26 –
(1) Denetim kuruluşları ve (Ek ibare:RG-21/7/2017-30130) denetim üstlenen bağımsız denetçiler aşağıda belirtilen denetimleri üstlenemezler:
ç) Üç yıl geçmedikçe; denetim kuruluşları son on yılda yedi yıl, (Değişik ibare:RG-21/7/2017-30130) denetim üstlenen bağımsız denetçiler ile bunların yanında ve denetim kuruluşlarında çalışan denetçiler ise son yedi yılda beş yıl denetim çalışması yürüttükleri işletmelere ilişkin denetimleri
(2) Birinci fıkranın (ç) bendinde geçen sürelerin hesabında aynı denetim ağı içinde bulunan kuruluşlar ile ilişkili denetim kuruluşları tarafından yapılan denetimlerde geçen süreler topluca dikkate alınır. Çalıştığı denetim kuruluşuna bakılmaksızın, denetçinin aynı denetlenen işletmede geçirdiği süreler birlikte dikkate alınır.
2- 6102 SAYILI KANUNDAKİ ROTASYON HÜKÜMLERİ:
6102 Sayılı Ttk Nın 400. Maddenin 2. Fıkrasında Konuya İlişkin Düzenleme Yapılmış Olup Madde Metni Aynen Aşağıdaki Gibidir.
II – Denetçi olabilecekler MADDE 400-
(2) (Değişik: 26/6/2012-6335/19 md.) On yıl içinde aynı şirket için toplam yedi yıl denetçi olarak seçilen denetçi üç yıl geçmedikçe denetçi olarak yeniden seçilemez. (Değişik ikinci cümle: 28/3/2013-6455/81 md.) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve bu fıkrada belirtilen süreleri kısaltmaya yetkilidir.
IV- ROTASYONA İLİŞKİN KGK KURUL KARARLARI VE DUYURULARI:
Rotasyon sürelerinin hesaplanmasına ilişkin olarak yukarıda yer alan düzenlemelerden başka, rotasyon hükümlerinin uygulanması kapsamında ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesi amacıyla KGK tarafından alınan kararlar aşağıdaki gibidir.
1- KGK nın 19/01/2017 Tarihli Kararı:
(1) Son on yıl içerisinde yedi yıl bir şirketin denetimini üstlenen bağımsız denetim kuruluşunun, yedi yıllık denetim süresinin hemen ardından denetime zorunlu olarak üç yıl kesintisiz ara vermesi, sonraki rotasyon süresi hesaplanırken verilen aranın ve aradan önceki denetim süresinin hesaplamaya katılmaması ve üç yıllık kesintisiz arayı takip eden on yıl içinde yedi yıl denetim yapabilme süresinin tekrar başlatılması,
(2) Bir şirkete art arda yedi yıl denetim hizmeti verilmesi halinde de yedi yıllık denetim süresinden hemen sonra denetime zorunlu olarak üç yıl kesintisiz ara verilmesi,
(3) 2013 yılı öncesinde mevzuatında öngörülen süre kadar kesintisiz ara verildiği takdirde, müteakip rotasyon süresi hesaplanırken verilen aranın ve aradan önceki denetim süresinin hesaplamaya katılmaması, arayı takip eden on yıl içinde yedi yıl denetim yapabilme süresinin tekrar başlatılması,
(4) Araların kesintisiz olmadığı durumda geriye dönük on yıla bakılması, aynı şirkete toplam yedi yıl denetim hizmeti verilmişse üç yıl kesintisiz ara verilmesi,
(5) 2013 yılı ve sonrasında ihtiyari denetimlerde geçen sürelerin de rotasyon süresinin hesaplanmasında dikkate alınması,
Gerektiği hususlarının, kamuoyuna duyurulmasına karar verilmiştir.
2-KGK nın 27/07/2017 Tarihli Kararı:
Kurulumuzun 27/07/2017 tarihli kararında ise, ilgili mevzuat gereğince cari yıl bağımsız denetiminin yanı sıra, geçmişe yönelik olarak da bağımsız denetim yaptırılmasının zorunlu olduğu durumlarda geçmişe yönelik olarak yapılan denetimlerin rotasyon süresinin hesabında dikkate alınıp alınmamasıyla ilgili olarak;
- Rotasyon süresiyle ilgili düzenlemelerde bağımsız denetimden geçen hesap dönemlerinin sayısına atıfta bulunulmayıp, sadece bağımsız denetimde geçirilen sürelere “yıl” bazında gönderme yapılması,
- Esasında bağımsız denetim işinin üstlenilmesine rotasyon kısıtlaması getirilmesindeki amacın, denetim sürecinde denetlenen işletme ile denetim kuruluşu arasında zamana bağlı olarak oluşabilecek yakınlık tehdidinin, bağımsızlık üzerindeki olumsuz etkilerinin bertaraf edilmesi olduğu,
Hususları göz önüne alınarak, ilgili mevzuat gereğince cari yıl bağımsız denetiminin yanı sıra, geçmiş hesap dönemlerinin de zorunlu olarak bağımsız denetimden geçirilmesi durumunda geçmiş hesap dönemlerine ilişkin denetimlerin rotasyon süresinin hesabında dikkate alınmamasına karar verilmiştir.
3- Denetim Üstlenen Bağımsız Denetçiler İçin Düzenlenen Rotasyon Hükümlerine İlişkin 12.03.2018 Tarihli Duyurusu
Bilindiği üzere, denetim kuruluşları ve denetçilerin uymak zorunda oldukları rotasyon hükümleri Bağımsız Denetim Yönetmeliğinin (Yönetmelik) 26’ncı maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi ile Geçici 5’inci maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenmiştir.
Yönetmeliğin 26’ncı maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde; üç yıl geçmedikçe; denetim kuruluşları son on yılda yedi yıl, denetim üstlenen bağımsız denetçiler ile bunların yanında ve denetim kuruluşlarında çalışan denetçiler ise son yedi yılda beş yıl denetim çalışması yürüttükleri işletmelere ilişkin denetimleri üstlenemeyecekleri hüküm altına alınmıştır. Anılan maddenin ikinci fıkrasında, bu sürelerin hesabında aynı denetim ağı içinde bulunan kuruluşlar ile ilişkili denetim kuruluşları tarafından yapılan denetimlerde geçen sürelerin topluca dikkate alınacağı belirtilmiştir. Bununla birlikte, Yönetmeliğin Geçici 5’inci maddesinde ise, 1/1/2013 tarihinden önce ilgili mevzuatı uyarınca yapılan denetimlerde geçen sürelerin de, yukarıda belirtilen rotasyon sürelerinin hesaplanmasında dikkate alınacağı hüküm altına alınmıştır.
Rotasyon hükümlerine ilişkin olarak yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, denetim kuruluşları hakkında uygulanacak rotasyon süreleri ile denetim üstlenen bağımsız denetçiler hakkında uygulanacak rotasyon süreleri birbirinden farklılık arz etmektedir.
Bu itibarla, denetim üstlenen bağımsız denetçiler için geçerli olan rotasyon süresi “son on yılda yedi yıl” değil, “son yedi yılda beş yıl” olup, rotasyona ilişkin Yönetmelikte düzenlenen hükümlerin ihlal edilmemesi adına şirketlerin 2018 ve devam eden yıllara ait finansal tablolarının denetiminin üstlenilmesinde bu sürelere dikkat edilmesi gerekmektedir.
Kamuoyuna önemle duyurulur.
4- KGK’nın Denetim Ekiplerinde Rotasyona İlişkin 13.03.2021 Tarihli Duyurusu:
Bilindiği üzere rotasyon süreleri Bağımsız Denetim Yönetmeliğinin (BDY) 26/1-ç maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddede, üç yıl geçmedikçe; denetim kuruluşlarının son on yılda yedi yıl, denetim üstlenen bağımsız denetçiler ile bunların yanında ve denetim kuruluşlarında çalışan denetçilerin ise son yedi yılda beş yıl denetim çalışması yürüttükleri işletmelere ilişkin denetimleri üstlenemeyeceği hüküm altına alınmış, Geçici 5/2’nci maddesinde ise söz konusu sürelerin hesaplanmasında 1.1.2013 tarihinden önce ilgili mevzuatı uyarınca yapılan denetimlerde geçen sürelerin de dikkate alınacağı belirtilmiştir.
Kurumumuzca yürütülen gözetim faaliyetlerinde denetim ekibi rotasyonuna ilişkin yukarıda belirtilen düzenlemelerin uygulanması hakkında tereddütlerin yaşandığı anlaşılmış olup ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesini teminen aşağıda yer alan açıklamalar yapılmıştır:
- Denetim ekibinde görevlendirilen denetçiler için rotasyon süresi kaç yıldır?
Denetim ekibinde görevlendirilen denetçiler için rotasyon süresi BDY’nin 26/1-ç maddesinde “son yedi yılda beş yıl” olarak düzenlenmiştir.
- Denetim kuruluşunda çalışan denetçiler ile denetim üstlenen bağımsız denetçi yanında çalışan denetçiler açısından ekip rotasyonusüresine ilişkin farklılık bulunmakta mıdır?
BDY’nin 26/1-ç maddesinde “son yedi yılda beş yıl” olarak düzenlenen denetim ekibi rotasyon süresi, denetim kuruluşunda çalışan denetçiler ile denetim üstlenen bağımsız denetçi yanında çalışan denetçiler için aynıdır.
- Yedek denetim ekibine yapılan görevlendirmeler rotasyon süresinden sayılmakta mıdır?
BDY’nin 26/1-ç maddesinde “son yedi yılda beş yıl” olarak düzenlenen denetim ekibi rotasyon süresi, denetim çalışmalarında fiilen yer almayan yedek denetim ekibi üyeleri için uygulanmamaktadır. Diğer bir ifade ile denetimin hiçbir aşamasına fiilen katılmamış olması şartıyla, sözleşmelerin yedek denetim ekibinde görevlendirilen denetçilerin bu şekilde görevlendirildiği sözleşmeler “son yedi yılda beş yıl”ın hesabında dikkate alınmamaktadır.
- Bay A, ABC A.Ş’nin 2013, 2014, 2015, 2016 ve 2017 hesap dönemlerinin denetimlerinde asıl denetim ekibinde denetçi olarak görev almış ve Bay A için 5 yıllık süre tamamlanmıştır. Yedek denetim ekibinde yapılan görevlendirmeler rotasyon süresinin hesabında dikkate alınmadığından Bay A, ABC A.Ş’nin 2018 hesap dönemine ait sözleşmede yedek denetim ekibinde görevlendirilebilir mi?
BDY’nin 27’nci maddesi uyarınca yedek denetim ekibinde görevlendirilecek denetçilerin, aslın niteliklerini haiz olması gerekmektedir. Bu kapsamda Bay A, ABC A.Ş’nin 2013, 2014, 2015, 2016 ve 2017 hesap dönemlerinin denetimlerinde asıl denetim ekibinde denetçi olarak görev almış ve Bay A için 5 yıllık süre tamamlanmıştır. Bay A’nın yedek denetim ekibinde görevlendirilebilmesi için yerini alacağı asıl denetçi yerine denetime dâhil olabilecek durumda olması gerekmektedir. Ancak Bay A, 5 yıllık süresini tamamladığından yedekten asıl denetim ekibine geçmesi mümkün değildir. Bu nedenle asıl denetim ekibinde 5 yıllık süreyi tamamlayan Bay A’nın, yedek denetim ekibine yapılan görevlendirmelerin rotasyon süresinin hesabında dikkate alınmadığı gerekçesiyle, şirketin 2018 hesap döneminin denetimine ait sözleşmenin yedek denetim ekibinde görevlendirilmemesi gerekmektedir.
- Denetim ekibi için düzenlenen rotasyon süresi aynı denetim kuruluşu/denetim üstlenen bağımsız denetçi tarafından üstlenilen denetimler için mi geçerlidir?
BDY’nin 26/2’nci maddesinde “Çalıştığı denetim kuruluşuna bakılmaksızın, denetçinin aynı denetlenen işletmede geçirdiği süreler birlikte dikkate alınır.” hükmü yer almaktadır. Bu nedenle denetim ekibi rotasyon süresi, görev alınan denetim kuruluşu/denetim üstlenen bağımsız denetçiye değil denetlenen şirkete bağlıdır. Örneğin:
“2012-2017 yılları arasında ABC BDK A.Ş’de çalışan Bay A, DEF A.Ş’nin 2013, 2014, 2015 ve 2016 hesap dönemlerinin denetimlerinde bu denetim kuruluşu tarafından asıl denetim ekibinde denetçi olarak görevlendirilmiştir. Bay A, 2018 yılından itibaren XYZ BDK A.Ş’de çalışmaya başlamıştır. DEF A.Ş’nin 2018, 2019 ve 2020 hesap dönemlerinin denetimleri XYZ BDK A.Ş. tarafından üstlenilmiştir.”
Bay A, daha önce DEF A.Ş’nin 2013, 2014, 2015 ve 2016 hesap dönemlerinin denetimlerinde ABC BDK A.Ş. tarafından asıl denetim ekibinde denetçi olarak görevlendirildiğinden, 5 yıllık sürenin 4 yılını tamamlamıştır. Bay A’nın XYZ BDK A.Ş’de çalışmaya başlaması ile DEF A.Ş’nin denetiminde geçen söz konusu 4 yıllık süre sıfırlanmamaktadır. Bu nedenle XYZ BDK A.Ş, Bay A’yı DEF A.Ş’nin denetimlerinde görevlendirip görevlendiremeyeceğini değerlendirirken, Bay A’nın bu şirketin denetiminde önceden geçirdiği 4 yıllık süreyi de göz önünde bulundurması gerekmektedir.
V- SONUÇ:
KGK Bağımsız denetim Yönetmeliği ve 6102 sayılı TTK nın 400/2. fıkrası hükmü gereği;
1- Bir firmanın denetim ekibinde 5 yılda bir rotasyon yapılması
2- Bunun dışında bir firmanın denetiminin ise maksimum 7 yıl yapılması
3-7 yıl denetlenen bir firmanın 3 yıl ara vermeden denetiminin yapılmaması
4-Yedek denetim ekiplerinin bu Rotasyon kısıtlaması kapsamında değerlendirileceği
5- Bu hükümlerin gerek Denetim Firmaları ve gerekse Denetimi Üstlenen Bağımsız Denetçiler açısından da geçerli olacağı
6- Asıl denetim ekiplerinde 5yıl görev alan denetçilerin yedek denetim ekiplerinde yer alamayacağı
Anlaşılmaktadır.